Arti në zi! Shuhet në moshën 89-vjeçare regjisori i shquar, Dhimitër Anagnosti! E bija: Pas një lëngimi të gjatë, iu bind ligjit të jetës
“Lamtumirë regjisori i jetës sonë”, shkruan e bija. Anagnosti, një ndër regjisorët më të mirë shqiptarë, u vlerësua me shumë çmime shqiptare e të huaja. Filmat e tij janë ndër të paktit që edhe sot paraqesin interes.
Nga sot, babai i “Lulëkuqe mbi mure” apo “Përrallë nga e kaluara”, krijuesi i personazheve si Sulo apo kujdestari, Gjinos dhe Marigosë, nuk është më. Dhimitër Anagnosti, një nga figurat më të shquara të panteonit të kinematografisë shqiptare, u nda nga jeta në moshën 89-vjeçare, pas një beteje të gjatë me një sëmundje të rëndë.
Lajmi që pllakosi në zi të gjithë dashamirësit e filmit shqiptar, e bëri vajza e e regjisorit, Juna Anagnosti përmes një postimi në rrjete sociale. “Lamtumirë Dhimitër Anagnosti, regjisori i jetës sonë! Pas një lëngimi te gjate ju binde ligjit të jetës! Lamtumirë babush!”, shkroi Juna Anagnosti.
Për ndarjen e tij nga jeta kanë reaguar figura të artit dhe politikës. Kryeministri Edi Rama shkruan se iku ‘babai i kinemasë shqiptare’, autori i shumë skenareve që shenjuan rrugën e kinematografisë. Presidenti Bajram Begaj shprehet se “Plejadës së artistëve të mëdhenj shqiptarë iu shkëput sot një tjetër yll”. Ish presidenti Ilir Meta u shpreh se trashëgimia e tij do të mbetet monument i pavdekshëm.
I cilësuar si një prej regjisorëve që e shkroi me gërma të artit historinë e artit shqiptar, Dhimitër Anagnostit i numërohen në karrierën 40-vjeçare, 15 skenarë, 14 filma artistikë, 10 dokumentarë dhe disa çmime kombëtare e ndërkombëtare.
Artisti i Popullit” dhe “Nderi i Kombit” lindi në vitin 1936 në Vuno. Shkollën fillore e kreu në fshatin e lindjes dhe shkollën unike dhe të mesme të përgjithshme i kreu në Vlorë. Më 1954 – 1960 ndoqi Institutin Kinematografik “VGIK” të Moskës, ku u diplomua për kinooperator.
Pas kthimit në Shqipëri, filloi punë si operator në Kinostudion “Shqipëria e Re”, duke debutuar me filmin “Debatik” dhe më pas “Toka jonë”. Ai realizoi edhe filmin e parë dokumentar me ngjyra, “Gurët dekorativë”. Në vitin 1966, bashkë me Viktor Gjikën, solli filmin “Komisari i dritës”, ndërsa vetëm një vit më vonë, në moshën 31-vjeçare, realizoi si regjisor i vetëm “Dueli i heshtur”. Të dy filmat mbeten edhe sot ndër më të dashurit për publikun shqiptar.
Edhe pse nën trysninë e një sistemi që artin e shikonte me lupë për të qenë strikt të realizimit socialiste, Anagnosti i dhuroi filmit shqiptar vepra të tilla që do t’i rezistojnë kohës ndër dekada, për shkak të vlerës artistike që kanë.
Mbi të gjitha “Përrallë nga e kaluara”, një histori e martesës së detyruar mes Gjinos 14-vjeçar dhe Marigosë 20-vjeçare, e mbështetur nga kryeveprën e Andon Zako Çajupit “14 vjeç dhëndërr, historia e mrekullueshme e Sulos dhe batuta ‘komisar surratë patate” te “Lulëkuqet mbi mure” apo “Kthimi i ushtrisë së vdekur”, i realizuar mjeshtërisht mbi një nga perlat e Ismail Kadaresë.
Anagnosti ishte njeriu i mendimit të lirë, këmbëngulës në mbrojtjen e pikëpamjeve të tij, me një kurajë qytetare, e cila e ka vënë shpesh në shënjestër të mediokërve. Në fillim të viteve ’90, Anagnosti shërbeu si deputet dhe ministër i Kulturës, Rinisë dhe Sporteve. Por siç duket në arenën e politikës dhe intrigave të saj nuk e gjeti veten.
Ishte i martuar me aktoren e madhe Roza Anagnosti, me të cilën ndau jo vetëm jetën, por edhe pasionin për artin.
Në vitin 2006, ai dhuroi për publikun veprën e tij të fundit, filmin “Gjoleka, djali i Abazit”, një rrëfim i ndjerë për përplasjet e brezave, plagën e emigracionit dhe realitetin e vështirë të një vendi të vogël e të pazhvilluar.
Pas kësaj u tërhoq, i goditur edhe nga sëmundja e rëndë. Veprimtaria e tij u vlerësua me disa nga titujt më të lartë si “Artist i Popullit”, “Nderi i Kombit” dhe “Gjergj Kastrioti Skënderbeu”, duke kurorëzuar një jetë të përkushtuar ndaj artit, kulturës dhe qytetarisë.
Ashtu siç kishte vetë e la amanet, regjisori do të prehet në Vuno të Himarës, vendlindjen që e mbajti gjithmonë në zemër.
